Atatürk Anıtı (Gazi Heykeli)

Atatürk Anıtı, Edirne'nin Sabuni Mahallesi sınırları içinde Atatürk Caddesi ile Saraçlar caddesinin kesiştiği nokta üzerindedir. Dönemin Valisi Emin (Arda) Bey’in girişimleriyle Edirne’ye Cumhurbaşkanımız Gazi Paşa adına “Gazi Heykeli” adıyla bir anıt yapılması amacıyla 1929 tarihinde İl Genel Meclisi’nde bir karar alınmış ve 1930 yılı bütçesine ödenek konulmuştur. Vali Emin Bey, Gazi heykelinin yapımı kararı alınmadan önce Dr.Rifat Osman’dan bu anıtın yeri, şekli ve kaidesine konulacak tablolar ve yazılar hakkında bir taslak çalışma yapmasını emretmiştir. (Bilar, 2020, C:2, s.262)

Kurulan komisyon nezhinde yapılan çalışmalar değerlendirilmiş ve konu ile ilgili bir yarışma açılması kararlaştırılmıştır. Açılan yarışmaya Türk heykeltraşlarından Ratip Aşir Acudoğu, Sabiha Bengütaş ve Kenan Yontunç katılmış olup değerlendirme sonucunda Yontunç’un projesi seçilmiştir.

Heykeltraş Kenan Yontunç’un projesi üzerinde bazı değişiklikler yapılması ilgili komisyon tarafından talep edilmiş ve bu değişiklikler üzerinden proje kabul edilmiş ve uzun süren yapım süresi sonunda 23 Nisan 1931 günü düzenlenen törenle “Gazi Heykeli” açılmıştır. Anıt yapımı giderleri 10 bin lirayı aşkın olup Özel İdare kasasından ödenmiştir

Dr.Rifat Osman komisyona sunmuş olduğu teklifinde anıt yerinin Belediye Binası karşısı Selimiye Meydanını göstermiş ancak komisyon bunu kabul etmemiştir. Yapılan değerlendirmeler sonunda anıt yeri olarak “Darül Meydanı” seçilmiştir. 1913 yılında şehrin Bulgarlardan geri alınışında Edirne’yi ziyarete gelen Darü’l Fünun (şimdiki İstanbul Üniversitesi) öğrencilerinden bir gurup bu meydan da nutuklar söyleyerek gösterilerde bulunmuş ve bu meydana “Darül Fünun Meydanı” adı verilmiştir. Sonradan, meydanın bir bölümüne 1915 yılında Darül Eytam Çarşısı (Bugünkü Vakıfbank’ın bulunduğu blok ve onun arkasındaki blok) yapılmış ve dörtgen şeklini alan parçada, Belediyeye ait çiçek bahçesi (sonradan adı Gazi Parkı olan şimdiki anıt alanı) haline getirilmiştir. Anıtın dikildiği noktanın, Eczacı Sayın İbrahim Ay’ın belediye başkanlığı döneminde (1984-1989) yeri değiştirilerek, Gazi Parkı, bir tören alanı haline dönüştürülmüştür. Sonraki dönemlerde de anıt meydanında değişik çalışmalar yapılmıştır.

 Edirne Atatürk Anıtı, Cumhuriyet tarihinde gerçekleştirilen ilk on Atatürk anıtından biri olması nedeniyle tarihsel bir öneme ve değere sahiptir. Anıtı sanat tarihsel açıdan değerli kılan ise; sırasıyla önce Atatürk’ün büstünü yapan ilk Türk heykeltıraşı, sonra Atatürk’ün modelliğinden yararlanarak onun maskını yapabilen ilk ve son Türk heykeltıraşı ve son olarak da Atatürk anıtı yapan ilk Türk heykeltıraşı ünvanlarına sahip Kenan Yontunç tarafından yapılmış olmasıdır. (Yılmaz, 2018, s.46)

Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanlığı’nın (GEEAYK), 13.11.1976 tarih ve 9514 sayılı kararı ile tescillenmiş ve bu tescil yine aynı başkanlığın 14.5.1978 tarih ve 10370 no’lu kararıyla güncellenmiştir. Halen 04.03.2003 tarihinde Edirne Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nca oluşturulmuş ‘A 149’ envanter numarasıyla kayıt altındadır. (Yılmaz, 2018, s.54)

Kaynaklar:

Bilar, Ender (2020) Dr.Ratip Kazancıgil’in Kaleminden Edirne Cilt:2.- İstanbul:Hiperyayın

 Ender Bilar-www.enderbilar.com