Balon (Zeplin) Hangarı

Balon (Zeplin) Hangarı

Balon Hangarı Edirne-Kapıkule Otoyolu üzerinde Eskikadın ve Avarız Köyleri arasında kalan mevkide, otoyol kıyısında tarlalar ile çevrili bir alanda bulunmaktadır. 

Balkan savaşında, 1912 yılında düşman birliklerini gözetlemek için havalanan zeplinler, istihbarat ve topçu birliklerine koordinatlarının ulaştırılmasında stratejik  görevler yürüttü..

Birinci Dünya Savaşı öncesinde yapının bulunduğu çevre Edirne’nin savunması amacıyla düzenlenen askeri bölgedir. 

Balon Hangarının bulunduğu yakın çevrede savunma amaçlı tesisler, Hıdırlık Tabyası gibi askeri tabyalar, askeri hastane ve hamam ile kışlalar bulunmaktadır.

Yapı özellikle on dokuzuncu yüzyıl sonlarında Fransa’da kullanılan ve Y-formu olarak tanımlanan tarihi zeplin hangarlarının prototipi ile uygunluk göstermekle birlikte bu yapılarla karşılaştırıldığında oldukça küçük ölçekli sayılmaktadır.

Bina erken betonarme örneklerindendir. Ana gövde betonarme tonoz tarafından örtülmekte olup duvarlar arasında yaklaşık 4-4.5 metrede bir betonarme kiriş atılmış ve tonoz uzun kenara paralel yatay kirişlerle desteklenmiştir. Duvar ve kirişlerden çıkan donatı erken betonarme örneklerinde kullanılan dökme demir malzemeyi andırmaktadır. Yapıda kullanılan tuğla, erken yirminci yüzyıl apartman binalarında kullanılan standart dışı yerel tuğla malzemeye yakındır.

Balon hangarı Türkiye’de örneği ender bulunur bir yapı tipidir. Hava taşıtı olarak kullanılan balonlar için askeri amaçlarla inşa edilmiştir. Balkan Savaşı’na katılan komutanlardan Hafız Rakım Ertür’ün anılarına göre, 21 Şubat 1913 tarihinde Ruslara ait bir uçak pilotuyla birlikte ele geçmiş, Rus uçağı ‘balon ambarına’ alınmıştır. Buradaki ifade balon hangarının bu dönemdeki varlığına işaret eder. Y formlu hangarlar on dokuzuncu yüzyılın sonlarında Fransa’da tasarlanmış olup günümüzde tüm batı ülkelerinde türünün nadir rastlanan örneklerinden sayılmaktadır. Edirne Balon Hangarı gerek erken yirminci yüzyılın karakteristik bir hava taşıtı olan askeri balonun havacılık tarihimizdeki yeri bakımından, gerek geniş açıklık içeren erken bir betonarme örneği olarak modern inşaat tarihimiz açısından, gerekse Y formlu hangar binalarının tüm dünyada mimari açıdan tipolojik karakteristiği bakımından türünün nadir rastlanan bir örneğidir. Bina aynı zamanda Edirne’de tarihi askeri alanın bir parçasıdır; bölgenin kimliği ve bütünlüğü açısından Hangar’ın bölgedeki diğer askeri yapılarla ilişkisi vurgulanmalıdır. 

Edirne Balon Hangarı’nın görünür kılınması, belgelenerek tescillenmesi, koruma altına alınması ve özgün işlevinden uzaklaşmayacak şekilde yeniden yaşatılması gereklidir. (Özgüven, H.Burcu, vd., 2014, 2-3)

Milli Saraylar bünyesine geçen Hangar’ın restorasyon çalışmalarının yapılarak ihya edileceği Edirne Valisi Yunus Sezen tarafından açıklanmıştır.


Ender Bilar- www.enderbilar.com