Beşir Çelebi

Beşir Çelebi, M: 15. Yüzyılda yaşamış Türk hekimidir. Aynı zamanda Sultan II. Mehmed döneminin seçkin bilge ve araştırmacılarındandır.

Konya’dan Şeyh Şücaüddin Karamani ve Zenbilli Ali ile birlikte Edirne’ye taşınmıştır. Doğrudan ikinci Mehmed’in tahta çıkışı ile Sultan II. Mehmed, Karamanoğlu Mehmet Bey’e mektup yazarak Beşir Çelebi’yi Osmanlı Başkenti Edirne’ye davet etmiştir (1451).

Edirne tarihi ile ilgili yazılan “Tarih-i Edirne Hikâyet-i Beşir Çelebi” adlı eser (risale), Beşir Çelebi’ye atfedilmektedir. Beşir Çelebi, bizzat Sultan II. Mehmed’in yakın çevresinde bulunmuş ilaç ve hijyen konularında kendisine danışmanlık vermiştir. Yeni Sarayın kurulmasında Edirne ikliminin yararları konusunda tavsiyelerde bulunmuştur. 19. Yüzyıl çalışmalarında Saray’ın 1450 yılında başlandığı ve 1451’de tamamlandığı aktarılmaktadır. (İhsanoğlu, 2008, s.51)

Beşir Çelebi’nin tarihî şahsiyeti anlaşılmaz olmasına ve bu risâlenin de yazılmış bir derme çatma ve efsanevi, hikaye bir içerik arzetmesine rağmen bu risale, Edirne tarihleri serisinde, yine de önemli bir yer işgâl etmektedir. Nitekim Abdurrahman Hibri Efendi’den başlayarak Ahmet Badi Efendi ve daha sonraki Edirne tarihçilerine de bir kaynak olmuştur. Eserinde enteresan bazı bilgiler vermesi de risale’ye ayrı bir değer kazandırır.” (Gökbilgin, 2015, ss.203-204).

Beşir Çelebi Risalesinde, Fatih ile Beşir Çelebi arasında "Saray-ı Cedid" ile ilgili konuşmalardan başka, Edirne’nin nehirleri ile ilgili bilgiler de vermektedir. 

Çelebi; Arda Nehri’nin suyunun güzel ve hazımlı olduğunu, hasta içerse şifa bulacağını, fakat yazın içilmesinin doğru olmadığını sadece yıkanmak ve temizlik için kullanılabileceğini söyler[1]. Meriç Nehri’nin bulunduğu yerde açık sarı renkli kum olduğunu, Tunca Nehri içinse; bulunduğu yerde balçık olduğunu, içilmesinin doğru olmadığını, eğer içilecekse suyun mutlaka süzülüp, kaynatılıp, temizlendikten sonra içilmesini, fakat temizlikte kullanılmasının daha uygun olacağını söyler. (Bilar, 2019, s.105.)

Beşir Çelebi II. Mehmed döneminin bilgin ve araştırmacısı olmasının ötesinde yazdığı risalesiyle kentin tarih yapraklarında izler bırakmış değerlerimizden biridir.

Ender Bilar- www.enderbilar.com 

Minyatür: Hekimbaşı Beşir Çelebi'nin çalışmasını anlatan bir minyatür.

Kaynakça: 

Bilar, Ender (2019) Edirne şehir tarihçileri ve eserleri.- İstanbul: Hiperyayın,- 400 sayfa: şekil, tablo; 24 cm. – Hiperyayın araştırma-inceleme dizisi; 447. (kitabından derlenmiştir.)