Emin Arda (18.1.1928-9.5.1932)
18.01.1928-9.5.1932 dönemlerinde Edirne Valisi olarak görev yapan Emin Arda, Edirne Valiliği görevine 1928 yılı Kurtuluş Bayramı’ndan önce atanmıştı. Çünkü Vali Bey 25.11.1928 günü gerçekleştirilen Edirne’nin Kurtuluş Bayramı törenlerine katıldı. Kurtuluş Bayramı kutlamalarına Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kazım Karabekir ve Şükrü Kaya’dan gelen tebrik telgrafları da Emin Arda adına gönderilmişti.(1) Ayrıca, Vali Emin Arda’dan önce Edirne Valiliği yapan Behçet Bey, Tütün İnhisarı Umum Müdürü olarak 1928 yılı Edirne Kurutuluş Bayramı’nda Edirne ve Kırklareli’ne ziyaretlerde bulunmuştu.(2)
Cumhuriyet döneminin
ilk yıllarının en önemli projelerinden birisi olan “Millet Mektepleri”
hazırlığı ile ilgili olarak İstanbul’da görüşmeler yapan Vali Emin Arda
Edirne’ye dönerek çalışmaları denetlemeye başladı.(3) Ayrıca o yıllarda
Kestanbolu-Uzunköprü arası eski Demiryolu Dekovil Hattı onarımı çalışmaları da,
Vali Emin Arda’nın çok önemsediği projeler arasında ilk sırayı alıyordu. Millet
Mektepleri için kurulan komisyonun başkanı olarak sık sık toplantılara katılan
Vali, yılın son günü Şehir Kulübü Salonu’nda Tayyare (Türk Hava Kurumu)
Cemiyeti Kadınlar Şubesi’nce düzenlenen baloya da katılıyordu.(4)
Vali Emin Arda,
Karabürçek kömürleri ve taşları yanında halkın zirai üretimlerinin de nakli
için geçmiş yıllarda yapılmış olan Demiryolları Dekovil Hattı’nın onarılarak
Keşan’a kadar götürülmesi konusunda çalışmaların devam ettiğini açıklayarak,
Tekirdağ-Muratlı arasında da demiryolu yaptırılmasını öneriyordu. Hatta Yerel
Basın’da çıkan haberlere göre Alpullu-Edirne arasında yeni bir demiryolunun
inşa edilerek eski hattın devlet tarafından Şark Demiryolu Şirketi’nden satın
alınacağını söylüyordu. Böylece Yunan sınırları içinden geçen demiryolunun
by-pass edileceğini halka ilk defa o duyuruyordu.(5)
Bütün yurtta olduğu gibi Edirne’de de Millet Mektepleri 1.1.1929 günü hizmete girdi. Edirne Valisi Emin Arda açılışa, Edirne Milli Eğitim Müdürü Besim Bey’le birlikte Türk Ocağı binasında katıldılar. İlçeler’de ve Bucaklar’da da açılan Millet Mektepleri halka büyük heyecanlar yaşattı.(6) Halkın okuma-yazma hevesi Edirne Merkezi’ndeki dershaneleri doldurduğundan yeni mekân arayışları başladı.(7) Vali Emin Arda, Yerel Gazeteler’le halka bir bildiri yayınlayarak 16-45 yaş arasının kurslara mecburi katılması gerektiğini vurguluyordu.(8) Edirne’de elektrik çalışmaları Vali Emin Arda dönemine rastlar. Elektrikle ilgili projeler hazırlanarak 15.12.1928 tarihi itibariyle bakanlığa sunuldu. Aynı tarihlerde Uzunköprü’de de elektrikle ilgili çalışmalar başlatıldı. Yine o yıllarda Selimiye Camii elektrik işleri 1929 yılı Şubat ayında tamamlandı.(9)
Edirne Belediye Hastanesi’nin özel idare bünyesine alınması Vali Emin Arda’nın da hazır bulunduğu Umumi Meclis’te kararlaştırıldı.(10) Saraçlar Caddesi üzerinde (Bugünkü Eser ve eski Özel İdare İşhanları) bulunan bina, Borsa Başkanlığı tarafından satın alınarak onarımdan geçirilip 1929 yılı Temmuz ayında tamamlandı.(11) Yeni Borsa Başkanlığı binası 29.8.1929 günü hizmete girdi.(12) İlçelerde incelemelerde bulunan Vali Emin Arda bir basın toplantısı yaparak Karabürçek Dekovil Hattı onarımı ve zirai ürünlerle ilgili açıklamalarda bulundu.(13)
Kestanbolu Demiryolu
Dekovil Hattı’nın onarımına 27.8.1927 günü başlanmış olup tesis 1929 Ekim ayı
içinde bitirildi. Hat üzerinde 60 ahşap ve 7 demir köprü yaptırılmış olup 5 lokomotif’in
çektiği 36 vagonla nakliye yapılacağı açıklandı.(14) Dekovil Hattı 27 km uzunluğunda
olup 11.10.1929 Cuma günü hizmete açıldı. Açılış, zamanın Başbakan’ı İsmet
İnönü dahil bakanlar ve milletvekillerinin telgraflarıyla kutlandı.(15)
Edirne Valiliği
Umumi Meclisi’nin 1930 yılı Ocak ayı toplantısında Kestanbolu Dekovil Hattı’nın
Keşan’a kadar uzatılması ile ilgili harita ve projeler kabul edildi.(16) Aynı
toplantılarla Edirne-Kırklareli il sınırları yeniden belirlenerek Kuleli ve
Haznedar köyleri Havsa’ya bağlandı.(17) Yine Edirne İli Umumi
Meclisi’nin 16.2.1930 tarihli toplantısında, İpsala Hükümet Konağı ve Keşan
yolu onarımlarının yaptırılmasına karar verildi.(18)
Vali Emin Arda,
Maria Lourt (Bugünkü Anadolu Öğretmen Lisesi binası) Kurumu binasını Milli
Eğitim’e kazandırarak Kız Öğretmen Okulu’na tahsis etti. Kız Öğretmen Okulu
binasına da İstanbul Şehir Yatı Okulu’nun nakledilmesi ile birlikte Edirne’ye
bir de Jandarma Okulu açılması planlandı.(19)
Vali Emin Arda ile o
günlerin Belediye Başkanı Mithat Vardar birlikte Edirne’ye elektrik hizmetinin
getirilebilmesi için yoğun çalışmalar yaptılar. Tunca Köprüsü yanındaki
Elektrik Fabrikası binasının proje safhasından inşaatına kadar birlikte
çalıştılar.(20) O
günlerde Edirne şehir içi elektrik donanımı tamamlanınca Sanat Okulu Elektrik
Motoru’ndan sokak lambalarına elektrik verilerek ilk deneme başarı ile
sonuçlandırıldı.(21) İtalyan Marelli Firması tarafından gerçekleştirilen Elektrik Fabrikası’nın
açılışı 29.1.1931 Cuma günü yapıldı.(22)
Uzunköprü onarımı ve
yeni düzenlemesi onun döneminde yapılarak ilk defa asfaltlama işlemi
gerçekleştirildi.(23) Yine
Vali Emin Arda zamanında göçmenlerle ilgili bir çok yenilikler yapılarak Trakya
(Edirne, Çanakkale, Tekirdağ ve Kırklareli) illerine bağı merkezi İskan
Müdürlüğü 1.6.1930 tarihi itibariyle Edirne’de hizmete girdi.(24) O
yıllarda Edirne Valiliği Hükümet Konağı ve çevresindeki kamu binaları da
onarımdan geçirildi.(25)
Vali Emin Arda zamanında
Edirne merkezindeki Darülfünun Meydanı’nda yeni düzenlemelere gidilerek Atatürk
Heykeli’nin açılışı 27.4.1931 günü yapıldı.(26)
Edirne Valiliği’ne
1928 yılı sonlarında başlayan Emin Arda 9.5.1932 günü Edirne’den ayrıldı.(27) Edirne’den Bilecik Valiliği’ne atanan Vali Emin Arda 1934 yılında Edirne Nüfus
Müdürlüğü’ne başvurarak “Arda” soyadını aldı.(28)
Vali Emin Arda Karaağaç
yolu üzerinde bulunan ilk stadyumda birçok yenilikler yaparak sporcular için
ilk soyunma odalarını, seyircilere tribün ve duş kabinlerini yaptırmıştı.
Kayıtlara göre Danıştay Üyeliği’de yapan Emin Arda Ankara’da geçirdiği bir
trafik kazası sonucu 1942 (29) yılında vefat etti. (30)
Kaynakçalar: