Enez Fatih Camii (Enez Ayasofya Kilisesi)

Bizans dini yapıları arasında, önemli bir yeri olan Enez Ayasofya Kilisesi (Fatih Cami), Enez akropolü üzerinde batı-doğu ekseninde 12. Yüzyılda inşa edilmiştir.

Kilisenin yapılış tarihi ile ilgili değişik tarihler belirtilmektedir. Enez Ayasofya kilisesini inceleyen Pof. Dr. Semavi Eyice, yapının ilk olarak Orta Bizans devri sonlarına doğru köşe duvarlı haç planlı bir kilise olarak inşa edildiği, 13 ve 14. yüzyıllarda ise buna bir exonarthex ilave edilerek kubbe sütunlar ve kemerlerle ayakta tutulmaya çalışıldığı görüşündedir. Enez’de Kasım 1978 ve Ağustos 1982 yıllarında incelemelerde bulunan Robert Ousterhout ise kilisenin planı, konstrüksiyonu ve süsleme detaylarını ayrıntılı bir biçimde incelemiş, kilisenin iki bölümünün de 12.yüzyılda yapıldığına kanaat getirmiştir. (Günözü, 2014, s.102) Enez kalesi içerisinde, akropol üzerinde batı-doğu ekseninde inşa edilmiş kilise 21x38 (apsis hariç) metre ölçülerinde olup Ainos şehrine Katedral olarak hizmet verdiği düşünülmektedir.

Yapı, Fatih Sultan Mehmet’in 1456 yılında Enez’i fethinden sonra minber, mihrap ve minare eklenerek camiye çevrilmiştir. Kilisenin Enez’in fethiyle camiye çevrilmesinin ardından Osmanlı döneminde birkaç defa onarımdan geçirildiği belgelerde görülmektedir. 1965 yılına dek cami olarak işlevini sürdürmesi sebebiyle, bu süreçte birçok kez yapı sıvanmış ve badanalanmıştır. Yapılan restorasyon çalışmalarında kilise dönemlerinde yer alan resimler ortaya çıkartılmıştır.

1965 depremi sonrasında kullanılamaz hale gelen eser, Temmuz 2016 döneminde başlayan çalışmalar kapsamında ihya edilerek Eylül 2021 döneminde yeniden ibadet ve ziyarete açılmıştır.

Enez Ayasofya Cami-i Şerifi restorasyon ve rekonstrüksiyon çalışmaları esnasında Caminin günümüze ulaşan bölümleri korunmuş, tamamen yıkılmış olan kuzey cephesi, çatısı, tonozları, minaresi ile eksik yapısal bölümleri ve eklentileri aslına uygun olarak tamamlanmıştır. Temel ve duvarlarında güçlendirme müdahaleleri yapılmış olup onarım aşamalarında yapının özgün dokusunun korunması esas alınmıştır.

Enez kalesi içinde yer alan bu tarihi eser, bugün camii olarak hizmet vermekte olup ziyaret edilebilmektedir.

Kaynak:

Günözü, H. (2014) Enez Ayasofya Kilisesi (Fatih Cami) Duvar Resimlerinin Sıva Analiz Sonuçları, ART-SANAT 2014/1, ss.;101-153.