Süleyman Paşa (Süleymaniye) Camii
SüleymanPaşa (Süleymaniye) Camii, Tunca nehri kenarında, Talat Paşa Mahallesi Alemdar Sokak üzerinde yer almaktadır. Edirne şehir tarihçileri ile Edirne'deki Osmanlı eserleriyle ilgili araştırma yapan araştırmacı-tarihçilerin bir kısmı, Tunca kenarındaki Süleyman Paşa (Süleymaniye) Camii'nin kurucusu ve inşâ tarihi hakkında değişik bilgiler vermektedir. Edirne’nin ilk şehir tarihçisi Hibri, yayımladığı Enis’ül Müsamir’in adlı kitabında caminin Tunca nehri kenarında yeni köprü semtinde Sultan II. Bayezid Han vezirlerinden Süleyman Paşa tarafından yaptırıldığını yazarken,[1] Dr. Rifat Osman,[2] Ahmet Badi,[3] Osman Nuri Peremeci ve Oktay Aslanapa da[4] cami’nin “Kanuni Sultan Süleyman zamanı vezirlerinden Süleyman Paşa tarafından yaptırıldığını belirtmişlerdir. Cami’nin vakfiyesinin bulunamayışı ve kitabesinin olmayışının yanında camiin Sultan I. Mahmud (1730 - 1754) döneminde büyük bir tamir görmesinin bu değişik bilgilerin üretilmesine neden olabileceği araştırmacılar tarafından belirtilmiştir. [5]
Vakfiyenin
bulunması ve vakfiyedeki bilgiler ışığında Cami’yi yaptıran Süleyman Paşa’nın, Fâtih
devri komutanlarından olan ve İkinci Bayezid devrinde de yaşamış Hadım Süleyman
Paşa olduğu anlaşılmıştır.[6]
Bosna asıllı
bir Osmanlı askeri ve devlet adamı olan Hadım Süleyman paşa, Fatih Sultan
Mehmed’in eğitimiyle uğraşmış döneminde Anadolu ve Rumeli Beylerbeyi ve daha
sonra Amasya ve Semendire sancakbeyi olarak görev yapmış olup II. Bayezid’ın da
vezirlerindendir. Doğum ve ölüm tarihleri hakkında kesin bilgilere
ulaşılamazken, caminin yapılış tarihi hakkında da kesin bir bilgiye erişilememiştir.
Caminin vakfiyesinde bilgiler ışığında; vakfiyenin
898 (1493) yılında bizzat Süleyman Paşa tarafından tanzim ettirildiği göz önüne
alındığında vakfiyeye yapılan 905 tarihli ilave de Paşa’nın öldüğü yazmaktadır.
Buna göre Paşa’nın 898 tarihinden sonra vefat ettiği Süleymaniye Camiinin de bu
tarihten önce yapılmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, Vakfiyede Camiin Edirne'nin Kendü Dönen Dolap Mahallesinde
Tunca kenarında yapılmış olduğu, bugün Talat Paşa Mahallesi sınırları
içinde yer alan mahalleye H:935-M:1529 yılında «Mahalle-i Oda Hây-i Süleyman
Paşa» ve H:1018-M:1609 yılında da «Mahalle-i Cami-i Süleyman Paşa» denildiği
anlaşılmaktadır".[7] Süleyman Paşa Camii Vakfiyesinde Cami’ye
gelir amacıyla vakfedilen yerler kaleme alınırken de, “…. Edirne'nin Kendü
Dönen Dolap (Talat Paşa) Mahallesinde kâin olup yeri herkesçe bilindiği için
hududunun belirtilmesine ihtiyaç bulunmayan Han’ın hepsi, Edirne'nin adı geçen
mahallesinde bulunan kasap, kelleci, boyacı, baytar dükkanlarının tamamı …..
Tunca ve Meriç arasında bulunan adanın tamamının camiye vakfedildiği
belirtilmektedir.[8]
Cami, düz
bir arazi üzerine inşa edilmiş olup duvarlarla çevrili bir avlu içinde yer
almaktadır. Dikdörtgen planlı yapı, düzgün kesme taşla inşa edilmiş olmakla
birlikte bazı bölümlerinde tuğla örgü görülmektedir. Mermer söveli ve lokmalı
demir parmaklıklı alt pencereler sivri kemerli alınlığa sahiptir. Diğer
pencereler revzenli ve sivri kemerlidir. Caminin kuzey köşesinde minare yer
almaktadır. Beş kenarlı kaidenin cepheleri silmelerle oluşturulan sivri kemerli
nişlerle hareketlendirilmiştir. Kemer koltukları kırmızı taşlarla
renklendirilmiştir. Minare kapısı sivri kemerli bir açıklıktan sağlanır.[9] Camii, kare planına sahip olup üzeri
kubbe ile örtülüdür. İki adet kapısı bulunan Süleyman Paşa Camii’nin zarif bir
minaresi, dört sütun üzerine üç kubbeli bir son cemaat yeri bulunmaktadır.[10]
Ahmet Badi,
Cami’nin minaresinin şerefesinden yukarısının eğri olduğu için H:1279-M:1862
yılında yıktırılarak yeniden yaptırıldığını yazmaktadır.[11] Zaman
içerisinde meydana gelen depremlerin ardından caminin kuzey cephesinin sol
kenarında bulunan minaresi harap olmuş sadece kaide kısmı kalmıştır. Mimari
tarzı ve boyutlarıyla Osmanlı mimarisinin önemli yapılarından biri olan
Süleyman Paşa Camii, 1751 yılında meydana gelen depremde ağır hasar görmüştür.
1754 yılından onarımdan geçirilen cami son onarımını ise 1953 yılında onarım
görmüştür. Geçen zaman içerisinde
özellikle nehir yatağında meydana gelen taşkınlardan zarar gören ve bakımsız
kalan Süleyman Paşa Camisini tekrar ayağa kaldırmak amacıyla Edirne Vakıflar
Bölge Müdürlüğü tarafından Haziran 2011 tarihinde bir proje ihalesi yapılarak
caminin çalışma planı Koruma Kurulu tarafından onaylanmıştır. Projenin
onaylanmasından sonra 30 Ekim 2011 tarihinde yüklenici firmayla sözleşme
yapılarak restorasyon çalışmaları başlatılmıştır.[12] Yapılan restorasyon çalışmalarıyla
birlikte taşkın sahasında kalan caminin korunması için drenaj
kanalları yapılmıştır. Cami minaresinin tamamı restore edilmiş
olup restorasyon çalışmaları yaklaşık 3 milyon liraya çıkmıştır.
Cami’nin çevre düzenlemesi yapılmış, jeneratör ve klima sistemi kurulmuştur.
Camii 2018 yılında ibadete açılmıştır.[13]
Hızlı tren çalışmaları nedeniyle Tunca nehri seddinde, camii yanında yapılan cami’nin sel taşkınlarından önlemek amacıyla yapılan drenaja zarar vermediğini umut ediyor ve bu konuda gerekli tedbirlerin alındığını düşünüyorum.
Camii, Vakıflar Bölge Müdürlüğünün taşınmazı olup Edirne Kültür ve Tabiat Koruma Kurulunun 04.07.2003 tarih ve 7697 nolu kararıyla tescil altına alınmıştır.
Cami fotoğrafları için tıklayınız.
