Mehmet Uluğ Turanlıoğlu

Edebiyatçılar

Kırklareli’nin Pehlivanköy ilçesinde 1912 yılında dünyaya gelen Eğitimci-Şair Uluğ Turanlıoğlu, edebiyat yaşamında Edirne, Vatan ve Atatürk tutkusunu öne çıkaran ve bunu okuyucularıyla paylaşarak yaşamış, kentimiz ve ülkemizin önemli değerlerindendir.

Eğitimci, yazar-şair Mehmet Uluğ Turanlıoğlu, çok küçük yaşta anne ve babasını kaybetmiş, Kırklareli’nde dayısı ve yengesinin yanında yaşamaya başlamıştır. Yalnızlığı içinde yazma ve okuma tutkusuyla kendisini yetiştirmiştir.

Uluğ Turanlıoğlu İlk ve Ortaöğrenimini Kırklareli’nde tamamladı. Eğitim hayatı boyunca kendisini derslerine veren Uluğ Turanlıoğlu’nun tek amacı başarıyla mezun olmaktır. 1928 yılında, Babaeski’nin Tekeli ve Demirkapı köylerinde halka yeni harflerle okuma yazma öğretmek üzere “Millet Mektepleri” öğretmenliğinde görev aldı. 1936 yılında Edirne Erkek Öğretmen Okulu’ndan mezun oldu. Bir yıl ilkokul öğretmenliği görevini yürüttükten sonra 1938 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nü bitirdi.

Daha sonra Kırklareli Pehlivanköy’de Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak bir yıl görev yapmıştır. Pehlivanköy’deki görevini bitirdikten sonra Vize Ortaokulu’na Türkçe öğretmeni olarak atanmıştır. Burada öğretmenlik yaptığı yıllarda çıkarmış olduğu Damla dergisinin üyelerinde olan Necdet Tezcan kendisinin öğrencisi olmuştur. Vize’deki görevinden sonra İstanbul, Çanakkale ve Edirne’de Edebiyat-Türkçe öğretmenliği görevinde bulunmuştur.

Şair Uluğ Turanlıoğlu, İkinci Dünya Savaşı’nda askerliğini topçu teğmeni olarak Edirne’de yapmıştır.

Turanlıoğlu, Nushet hanımla evlenmiş ve bu evliliğinden 1943 yılında Pınar, 1946 yılında Çınar ve 1949 yıllarında Lale ve Hale adında ikiz çocukları olmuştur. Uluğ Turanlıoğlu yaşamının bir kısmını sürgünde geçirmiştir. Edirne Lisesi’nde öğretmenlik yaptığı yıllarda dönemin önemli kişilerinin şehre gelmesiyle birlikte okuldaki hemen her öğretmen karşılama töreni için okuldan ayrılmıştır ancak Uluğ Turanlıoğlu “Gelen her kim olursa olsun, dersimi bırakıp gitmem.” diyerek derse devam etmiştir. Onun bu davranışı aykırı bulunmuş ve akabinde Çanakkale’ye sürgüne gönderilmiştir. Hatta şair Benim Çanakkale’m adlı şiirini bunun üzerine yazmıştır: Şair sürgüne gönderilmemek ve düşünce suçlusu olarak görülmemek için zaman zaman kimi şiirlerinde “Feride Nazan” takma adını kullanmıştır. 1944 yılında da Irkçılık-Turancılık davasında adı milliyetçiler listesinde yer almıştır.

1962 yılında Edirne Lisesinden emekli olduktan sonra İstanbul'a yerleşerek burada bulunan İstanbul Kız Lisesi, Rum Erkek Lisesi ve Kasımpaşa Ortaokulu'nda edebiyat ve Türkçe öğretmenliğine devam etmiştir. Özel eğitim kurumlarında yönetici olarak görev yapan Turanlıoğlu, 1987'den sonra Edirne’ye dönmüştür.

Turanlıoğlu ilk şiir kitabını “Bir Haykırış” adıyla 1934'te yayımlamıştır. Turanlıoğlu'nun millî romantik duyuşla kaleme aldığı şiirleri, Kopuz, Çığır, Yücel ile yayın hayatına kazandırdığı Damla gibi farklı edebiyat dergilerinde çıkmıştır. “Edebi, İlmi ve Köycü Dergi” alt başlığı ile Damla Dergisini Edirne’nin kültür ve sanat hayatına kazandırmıştır. 1957 yılına kadar yayımlanan bu dergi, Eylül 1990 yılında tekrar yayın hayatına başlamıştır. Bu dönemde de derginin kurucusu olarak Uluğ Turanlıoğlu, Sahibi ve sorumlu yönetmeni olarak Süreyya Eryaşar görev almıştır. Yazı kurulunda Uluğ Turanlıoğlu, Necdet Tezcan ve Halil Türkan görev yapmıştır. Kasım-Aralık 1992 döneminde yayımlanan 21. Sayı ile yayım hayatının ekonomik zorluklar nedeniyle sonlandırmıştır.

Edebiyatımızın önemli isimlerinden Behçet Kemal Çağlar da Uluğ Turanlıoğlu için, “İmalı imasız, sitemli sitemsiz ne yazsan makbulümdür. Çünkü sen bizimsin, bizdensin, bensin. Ben senin mecmuanın ve şiirlerinin hayranıyım. Emeğini ve enerjini bir tanesi üzerine teksif etsen daha iyi olmaz mı? Amma benden bu nasihatçikler faydasız. Sen enerji ve sebat kumkumasısın (kötü bir özelliği kendinde fazlasıyla toplayan kimse); bir bildiğin vardır.” İfadelerini kullanmış, onun edebi yönü hakkında değerlendirmeler de bulunmuştur.

Nihad Sami Banarlı da yayımladığı Damla Dergisi ile ilgili olarak “Millî bir heyecan ve vazife aşkı ile ve binbir zorluk içinde, yılmadan yayımlanan bu dergi, ibretle ve saygıyla yâd edilecek bir gayret eseridir.” demiştir. Şair Ziya İlhan Zaimoğlu da Uluğ Turanlıoğlu için “Damla’yı yaşatmaktaki irade kuvvetinize ve ideal aşkınıza hayranım” derken Şair Ziya İlhan Zaimoğlu da Uluğ Turanlıoğlu için “Damla’yı yaşatmaktaki irade kuvvetinize ve ideal aşkınıza hayranım”demiştir.

Yazdığı şiirlerinde Edirne’nin tarihi, kültürel ve coğrafi değerlerini işleyerek edebiyat dünyasına kazandıran Turanlıoğlu, “Edirne Şairi” olarak edebiyat dünyamızda yerini almıştır.

Ozan Ağacı Dergisi ve şairlerlerince 12 Mayıs 1999 tarihinde Edirne Öğretmenevi salonunda, “Uluğ Turanlıoğlu’nun 70. Sanat Gecesi” düzenlenmiş ve kendisine bir şiltle verilmiştir.

12 Temmuz 2002 yılında Edirne’de vefat eden Turanlıoğlu, edebiyat hayatı boyunca her zaman sanatla ilgilenmiş, okumaktan ve yazmaktan vazgeçmemiştir. Arkasından gelecek olan nesillere pek çok eser bırakmış ve eserleriyle ölümsüzleşerek yaşamımızda yer almaya devam etmektedir.

Mekanı Cennet Olsun. Işıklar içinde uyusun.

Kapak Fotoğrafı: Özlem Ağırgan Arşivi

Ender Bilar - www.enderbilar.com

· ·Kitapları:

· Bir Haykırış, Suhulet Matbaası, Edirne, 1934

· Meriç Kıyılarında, Suhulet Matbaası, Edirne,1935

· Her şey Vatan İçin, Anıl Matbaası, İstanbul, 1942

· Köy Şiirleri, Edirne Vilayet Matbaası, Edirne,1942

· Meriç Konuşuyor- Edirne Şiirleri, Edirne Vilayet Matbaası, Edirne,1942

· Memleket Şiirleri, Damla Yayını, Edirne, 1945

· Edirne’den Kars’a Kadar, Kardeşler Basımevi, Edirne,1949

· Her Şey Vatan İçin, İstanbul, Anıl Matbaası, 1952

· Aşk ve Vatan Şiirleri, Edirne Matbaası, Edirne, 1957

· Bayrak: Seçme Bayrak Şiirleri, Türkiye Ticaret Matbaası, İstanbul, 1957

· Şiirimizde Edirne, Edirne Vilayet Matbaası, Edirne, 1964

· Resimli Türk Şairleri Antolojisi, Yaylacılık Matbaa, İstanbul, 1968

· Türk Ozanları Antolojisi, Oluş Kitabevi, İstanbul,1971

· Bir Sarışın Geldi, Sümer Matbaası, İstanbul, 1971

· Aşık Veysel Şatıroğlu, İstanbul, Haşmet Matbaası, 1973

· Atatürk Şiirleri I-II, Yaylacık Matbaası, İstanbul, 1977

· Trakya’dan Bir Ses, Erenler Matbaası, İstanbul, 1983

· Türk Çocuklarına Destan Şiirler, Acar Matbaacılık, 1986

· Edirne ve Kırkpınar Şiirleri, Edirne Matbaası, Edirne, 1987

· Bir Edirne Armağanı, Edirne Matbaası, Edirne, 1990

· Atatürk Çocuklarına Şiirler, Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi, Edirne, 1993

Kaynaklar:

1. Ağırgan, Mehmet (2002) Edirne Şairi: Uluğ Turanlıoğlu.- Edirne: Ozan Ağacı Dergisi, Yıl:5, Sayı:38, ss.;14-15.
Ağırgan, Özlem ( ) Edirne Aşığı, Öğretmen,Yazar, Şair, Dergi Sahibi Uluğ Tuğranlıoğlu.-
Hayırlı, Şeyma Nur (2022) Uluğ Turanlıoğlu’nun Hayatı Sanatı ve Eserleri.- Edirne: T.C. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Tezli Yüksek Lisans Programı (Namık Kemal Üniversitesi Ortak Programı), s.143.
Sümer, M. Kadri (?)1882’den 1978’e Edirne Erkek Öğretmen Okulu Tarihçesi
Biyografya (2023) Uluğ Turanlıoğlu; Erişim Tarihi: 5 Aralık 2023) (https://www.biyografya.com/biyografi/2630)
Türk Edebiyat Sözlüğü (2023) Uluğ Turanlıoğlu Erişim Tarihi: 5 Aralık 2023. (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/turanlioglu-ulug)